Nader onderzoek, diagnose en behandeling

Toen in 2005 bekend werd dat de enorme kastanjeboom achter het Anne Frank Huis ten dode opgeschreven was, kwam een volksbeweging op gang om de boom te redden. Men fabriceerde een metalen staketsel om de stam te ondersteunen. Vijf jaar later brak de stam nét boven die ondersteuning finaal af en viel de boom om. Gelukkig raakte daarbij niemand verwond.

Vellen of bewaren

Dat deze bijzondere kastanje mocht blijven staan was een uitzondering. Meestal reageren boombeheerders voortvarend als bomen in hun beheer tekenen van aantasting beginnen te vertonen. Die worden dan al snel geveld. En mochten er bezwaren zijn, dan worden als goedmakertje elders nieuwe jonge bomen geplant. De laatste jaren worden beheerders echter meer terughoudend. Met de klimaatverandering ontstaan er begrippen als ‘steenwoestijn’ en ‘hitte-eiland’. Het besef groeit dat bomen een belangrijke rol hebben in de leefbaarheid. Bomen leveren ecosysteemdiensten, geven verkoeling, vangen water op, verbeteren de leefomgeving. Er is zelfs een aantoonbare link tussen bomen en de volksgezondheid.

Boomkroonvolume

Door het besef dat bomen belangrijk zijn (zie ook: https://bomenzijnbelangrijk.nl/thema/veiligheid-en-bomen/), betekent boombeheer steeds meer: ‘Houden wat je hebt’. Daarbij kijken boombeheerders niet alleen meer naar het aantal bomen, maar vooral naar het boomkroonvolume. Je kunt een honderdjarige beuk wel omzagen en vervangen door 10 jonge boompjes, maar dan nog duurt het jaren voordat je een vergelijkbaar kroonvolume terug hebt. Daarom zetten we ook bij bomen in mindere conditie zoveel mogelijk in op behoud.

Nader onderzoek aan bomen

Als je bomen wilt behouden zonder onnodige (juridische) risico’s, zul je bomen die symptomen van verval vertonen grondig moeten onderzoeken. Is de boom écht niet meer te redden? Kunnen we hem wellicht behandelen om de levensduur te verlengen? En zo ja, wat moeten we dan precies doen? Bij Tree-o-logic doen we dagelijks onderzoek naar de conditie van waardevolle bomen. Dat kan als onderdeel van een meerjarig onderhoudsplan zijn, of meer ad hoc, als een boombeheerder bepaalde defecten vermoedt. Soms ook trekken burgers bij de beheerder aan de bel omdat ze vermoeden dat een boom ziek is. Bij nader onderzoek naar de conditie van een boom staan ons - afgezien van een visuele inspectie en boorproeven - diverse moderne technieken ter beschikking. De belangrijkste zijn de trekproef en de geluidstomograaf.

De trekproef

De ernstigste ongelukken met bomen zijn het gevolg van omwaaien. Het gaat daarbij vaak om grote bomen met een volle kroon, die veel wind vangen. Ze staan langs een laan of een provinciale weg, of in een straat tussen de huizen. Wij komen in actie als er aanwijzingen zijn dat de stabiliteit van de boom te wensen overlaat. Meestal is dit het gevolg van slechte wortels. In dat geval meten we de stabiliteit met een trekproef. We trekken met een bepaalde kracht aan de stam en meten hoeveel de boom meeveert. Die kracht kunnen we dan extrapoleren tot windkracht 12. Bij een goed gewortelde, sterke boom veert de kroon mee, maar geeft de stam geen krimp. Blijkt de boom inderdaad instabiel, dan kunnen we onderzoeken of er iets aan te doen is. We kunnen obstakels verwijderen die wortelgroei tegenhouden, de kroon uitdunnen zodat de boom minder wind vangt, of anders eventueel de boom preventief verwijderen.

Geluidstomografie met de Picus 3

Vermoeden we problemen met schimmels of parasieten die de kwaliteit van het hout aantasten, dan kunnen we het binnenste van een stam in beeld brengen met behulp van geluidsgolven. Geluidstomografie is vergelijkbaar met echografie of sonar. We sturen geluidsgolven door de stam en meten hoeveel weerstand die ondervinden. Geluid gaat sneller door gezond hout dan door aangetast en poreus hout of door holtes. Met sensoren rond de stam meten we de geluidsdoorgave. Zo genereren we een beeld van de houtdensiteit in de stam. Dit is een zeer betrouwbare methode om vast te stellen in hoeverre de boom een breukrisico oplevert.

Inzet op behoud

Met nader onderzoek doen we ons uiterste best om boomkroonvolume te behouden zonder juridische risico’s. Als een boom nog te redden is, bijvoorbeeld met groeiplaatsverbetering of verwijderen van aangetaste delen, dan zullen we dat zeker niet laten. Wel blijven we de boom daarna volgen met periodieke inspecties. Alles om te voorkomen dat de boom ons op een dag onaangenaam verrast, zoals de kastanjeboom van Anne Frank dat deed.